Açık Piyasa İşlemleri(APİ) Nedir?

Açık Piyasa İşlemleri Nedir

Açık Piyasa İşlemleri (APİ), merkez bankalarının para arzını veya piyasalardaki likiditeyi kontrol etmek için kullandığı bir para politikası aracıdır. Bu işlemler, merkez bankalarının piyasaya müdahale ederek, para arzını artırarak veya azaltarak faiz oranlarını ve dolayısıyla ekonomik aktiviteyi etkilemelerine olanak tanır.

APİ, bir merkez bankasının, piyasada oluşan para arzı dengesizliklerini düzeltmek için yaptığı işlemlerdir. Bu işlemler genellikle, merkez bankasının devlet tahvilleri, hazine bonoları veya özel sektör tahvilleri gibi finansal varlıkları satın alması veya satması yoluyla gerçekleştirilir. Bu işlemler sonucunda, merkez bankasının bilançosu ve bankaların rezervleri değişebilir ve bu da faiz oranlarını etkiler.

APİ işlemleri, merkez bankalarının en önemli araçlarından biridir ve ekonomik istikrarı sağlamak için sıklıkla kullanılır.

Açık piyasa işlemlerinin genel çerçevesi, Merkez Bankası Kanunu’nun 52’inci ve 56’ıncı maddeleriyle belirlenmiştir. Açık piyasa işlemleri, yalnızca para politikası amaçları için yürütülür ve Hazineye, kamu kurum ve kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlara kredi sağlamak amacıyla yapılamaz.

Açık Piyasa İşlem Türleri Nelerdir

Depo: Merkez Bankasının belirli vadeler ile bankalara limitleri doğrultusunda mevduat sağlamasıdır. Bankalar, merkez bankasından borç alıp, verebilirler.

Repo: Repo işlemi, iki taraf arasında yapılan bir anlaşma çerçevesinde, menkul kıymetlerin belirli bir süre için satışı ve daha sonra geri satın alınması işlemidir.

Bu işlem, bir bankanın kısa vadeli likidite ihtiyacını karşılamak için başvurduğu bir finansal araçtır. Örneğin, bir bankanın acil nakit ihtiyacı varsa, elinde bulunan menkul kıymetleri diğer bir bankaya satar ve belirli bir süre sonra daha yüksek bir fiyattan geri alır. Bu işlem, bankanın kısa vadeli nakit ihtiyacını karşılamasına ve daha sonra menkul kıymetleri geri alarak varlık pozisyonunu korumasına olanak tanır.

Repo işlemi, birçok farklı menkul kıymet türü için kullanılabilir. Hazine bonoları, tahviller, hisse senetleri, ipotek teminatlı menkul kıymetler gibi birçok farklı menkul kıymet, repo işlemleri için uygun olabilir.

Repo işlemi, satış fiyatı ve geri satın alma fiyatı arasındaki farka dayanarak bir faiz oranı hesaplanarak yapılır. Faiz oranı, menkul kıymetlerin kalitesi, işlem süresi ve piyasa koşullarına göre değişebilir. Repo işlemleri, genellikle birkaç gün ila birkaç hafta arasında bir süre için yapılır.

Repo işleminde, satıcı banka menkul kıymetleri geri almak için ödediği faizden gelir vergisi öder. Alıcı banka ise, menkul kıymetleri daha yüksek bir fiyattan geri satmak için aldığı faizden gelir vergisi öder.

Sonuç olarak, repo işlemi bir menkul kıymetin belirli bir süre için satışı ve daha sonra geri alınmasıdır. Bu işlem, bankaların kısa vadeli nakit ihtiyaçlarını karşılamalarına ve likidite yönetimini sağlamalarına olanak tanır.

Ters Repo: Ters repo, repurchase agreement (geri alım anlaşması) işleminin tersine yapılan bir işlemdir. Repo işleminde bir banka, belirli bir tutarda menkul kıymetleri başka bir bankaya satar ve daha sonra belli bir tarihte geri satın almayı taahhüt eder. Ters repo işleminde ise, bir banka elinde bulunan menkul kıymetleri diğer bir bankadan satın alır ve daha sonra belirli bir tarihte geri satmayı taahhüt eder.

Ters repo işlemi, bankaların likidite fazlasını değerlendirmek için kullandığı bir finansal araçtır. Banka, elinde bulunan menkul kıymetleri diğer bir bankaya satarak, kısa vadeli nakit ihtiyacını karşılar. Bu işlem, bankanın elindeki menkul kıymetleri değerlendirmesi için bir fırsat sunar.

Ters repo işlemi, repo işlemine benzer şekilde belirli bir faiz oranı üzerinden gerçekleştirilir. Faiz oranı, işlem süresi, menkul kıymetlerin kalitesi ve piyasa koşullarına göre değişebilir.

Sonuç olarak, ters repo, bir bankanın elinde bulunan menkul kıymetleri diğer bir bankaya satarak, kısa vadeli nakit ihtiyacını karşıladığı bir finansal işlemdir. Bu işlem, bankanın elindeki menkul kıymetleri değerlendirmesi için bir fırsat sunarken, diğer banka da belirli bir faiz oranı karşılığında bu menkul kıymetleri satın alarak gelir elde eder.

Doğrudan Alım: Piyasada nakit sıkışıklığı olduğu zaman açık piyasa işlemi yapmaya yetkili kuruluşlarla gerçekleştirilir.

Doğrudan Satım: Piyasada kalıcı nakit fazlası olan durumlarda, açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlar ile yapılır. Bu doğrultuda Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri portföyündeki mevcut kıymetleri, işlem tarihinde belirlenmiş fiyat üzerinden ve işlem valöründe söz konusu kuruluşlara satışını gerçekleştirir.