Altın Fiyatlarını Etkileyen Unsurlar Nelerdir?

Tarih boyunca güvenli bir liman olarak kabul edilen altın, ekonomik dalgalanmalara direnç gösteren ve önemli bir portföy çeşidini temsil eden kıymetli bir metaldir. Altın fiyatlarını etkileyen unsurlar, geniş alana yayılmış durumdadır. Küresel ekonomik durum, enflasyon, faiz oranları, jeopolitik olaylar ve döviz kurları, altın piyasası üzerinde etkileri olan başlıca faktörlerdir. Bu parametrelerin birbirleriyle olan ilişkilerini anlamak, yatırımcılar için altın fiyatlarının gelecekteki seyrini tahmin etmek açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu yazımızda altın fiyatlarını ne etkiler, piyasaların seyrini değiştiren faktörler nelerdir gibi merak edilen soruların yanıtlarını geniş bir perspektifle ele alacağız. 

Altın Fiyatlarını Kim, Nasıl Belirler?

Altın, uluslararası piyasalarda ons bazında değerlendirilir. Bu değer, Amerikan dolarına endekslenir. Doların gücü ve diğer önemli para birimleri karşısındaki değeri, altın fiyatları üzerinde doğrudan etkilidir. Türkiye'de ise altın fiyatları, genellikle doların TL karşısındaki değeri ile yakından ilişkilidir.

Özellikle ülkemizde ons altın fiyatını etkileyen faktörlerden biri, dolar/TL kurudur. Dolayısıyla doların yükseldiği dönemlerde altın fiyatlarının artması beklenir. Buna karşın doların düştüğü süre zarfında ise altın fiyatlarında bir gerileme söz konusu olur. Ancak global olarak altın fiyatları ons bazında değerlendirildiği için bu iki katalizörün etkisi birlikte değerlendirilmelidir.

Altın fiyatları, Türkiye'de yaygın olarak gram cinsinden de hesaplanır. Bu hesaplama için kullanılan formülde ons altın fiyatı ile USD/TL kurunun etkisi bulunur. Elde edilen değer, Türk lirası cinsinden 1 gram altının fiyatını verir.

Finans piyasalarında yatırımcılar, genellikle spot altın fiyatını mevcut fiyattan fiziki olarak elde edemezler. Bunun nedeni, altın üretiminde yer alan madencilik ve arıtma maliyetleri ile işlem ücretleri ve bayi marjlarının eklenmesidir. Yatırımcılar tarafından ödenen altın fiyatı, spot fiyatının yanında bu ek maliyetleri de içerir. Bu durum, finans piyasalarında prim olarak adlandırılır. Düşük primli altın seçimi, yatırımcılara daha fazla kazanç sağlayabilir.

Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Altın ons fiyatını etkileyen faktörler arasında farklı unsurlar yer alır. Küresel ekonomik belirsizlikler, enflasyon, döviz kurlarındaki dalgalanmalar, faiz oranlarındaki değişimler ve jeopolitik olaylar, altın piyasalarına yön verir. Yatırımcılar, bu bilgiler ışığında finans piyasalarındaki gelişmeleri ve altın fiyatlarını etkileyen unsurları dikkatle izlemelidir.

Arz-Talep Dengesi

Arz ve talep dengesi, altın fiyatlarının belirlenmesinde temel bir faktördür. Altın talebinin arttığı ve değerli metal arzının kısıtlı olduğu durumlarda fiyatlar yükselecektir. Tam tersi durumlarda; yani yüksek arz ve düşük talep durumunda ise fiyatlar düşüş eğiliminde olacaktır.

Ancak altın, arz ve talep dinamikleri bakımından diğer menkul kıymetlerden ayrılan önemli bir özellik taşır. Altın, sınırlı bir arza sahip olması ile bilinir. Dolayısıyla bu arzın her zaman sınırlı kalacak olması altın piyasasını şekillendirir. Bazı analistlere göre dünya, altın arzının zirveye ulaştığı yıllar öncesinden beri üretim seviyelerinde bir düşüş yaşamaktadır. Ancak yatırımcılardan, merkez bankasından ve endüstrilerden gelen güçlü talep, özellikle sağlık ve teknoloji sektörlerinde altın fiyatlarındaki yukarı yönlü ivmenin devam etmesine katkı sağlar. 

Modern ekonomistlere göre altın pozitif fiyat esnekliğine sahiptir. Yani insanlar daha fazla altın satın aldıkça talebe bağlı olarak fiyatın yükseleceği öngörülür. Bu durum, yatırımcıların altına olan ilgisinin artması ile para politikalarından bağımsız olarak fiyatın yükseleceği anlamına gelir. 

Piyasa Koşulları 

Genellikle siyasi ve makroekonomik olaylar tarafından belirlenen piyasa koşulları, altın fiyatlarını etkileyen unsurlardan biridir. Bu faktörler, altın fiyatlarını doğrudan etkileyerek yatırımcıların güvenli liman arayışlarını şekillendirir. 

Yatırımcılar, altın fiyatlarını etkileyen unsurların söz konusu olduğu belirsizlik dönemlerinde altına yönelerek portföylerini çeşitlendirme ihtiyacı hissedebilir. Bu hususta son dönemdeki önemli örneklerden biri de Rusya-Ukrayna savaşıdır. Bu siyasi ve ekonomik çalkantılar, altın gibi güvenli liman varlıklarına olan talebi artırmıştır. 

Bu durum, altının değerli metaller arasında öne çıkmasını sağlayan bir etken olarak karşımıza çıkar. Örnekte olduğu gibi piyasa koşullarını, genel ekonomik görünümü, siyasi istikrarsızlığı ve küresel olayları şekillendiren önemli olaylar, altın fiyatlarını belirlemede kritik bir rol oynar.

Para Biriminin Değeri 

Para biriminin değer kaybı, enflasyon ve parasal genişleme gibi politikaların etkisiyle ortaya çıkabilir. Değer kaybının genellikle altın gibi değerli metallerin fiyatlarını yukarı yönlü olarak etkilemesi beklenir. 

Para biriminin zayıflaması, çoğu durumda altına olan talebin artmasına neden olur. Yatırımcılar, para birimlerindeki değer kayıplarına karşı korunmak amacıyla altın gibi güvenli kabul edilen yatırım enstrümanlarına yönelebilir. Bu durumun altın fiyatlarının yükselmesi ve yatırım portföylerinde altına olan talebin artması ile sonuçlanması mümkündür. 

Faiz Oranları

Altın, fiyat artışı ve azalışı hariç sabit bir getiri sunmaması sebebi ile faiz oranı hareketlerine karşı duyarlılık gösterir. Faiz oranları yükseldikçe altına olan talep genellikle kısa vadeli faiz getiren menkul kıymetlere kayabilir.

Faiz oranları, uzun vadede altın fiyatları üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Örneğin; 2020 yılının ilk çeyreğinde COVID-19 salgını nedeniyle FED’in faiz indirimlerine yanıt olarak altın fiyatlarında önemli bir yükseliş görülmüştür. Ancak ABD faizleri dip seviyeye ulaştıktan sonra FED'in faiz oranlarının öngörülebilir gelecekte düşük kalacağını açıklamasıyla altın fiyatları dengelenmiş, daha sonra yatay bir seyir izlemiştir.

2022'de yüksek enflasyona karşı FED'in faiz oranlarını artırma kararı alması, altın fiyatlarını baskı altına almıştır. Altının artan faiz oranlarına karşı sabit bir getiri sunmaması nedeniyle yatırımcıların bu değerli enstrümana olan ilgileri azalmıştır. Bu durumun altın fiyatlarında dönemsel sert geri çekilmelere neden olduğu gözlemenlenebilir. 

Enflasyon

Altın fiyatları, arz ve talep, faiz oranları ve genel piyasa hareketliliği gibi faktörlere bağlı olarak şekillenir. Bu bağlamda altının enflasyondan korunma aracı olarak görülmesine rağmen nispeten sabit olması, önemli bir husustur. Dolayısıyla enflasyon arasındaki ilişki, her zaman tam bir bağlantı göstermez. Özellikle faiz oranları ve piyasa oynaklığı, kısa vadeli de olsa altın fiyatını daha fazla etkileyen faktörlerdir. 

Piyasalarda riskten kaçış eğilimi söz konusu olduğunda yatırımcılar genellikle emtia varlıklarını nakde çevirip daha güvenli limanlara yönelir. Bu durumda altın da diğer emtialarla birlikte düşüş yaşayabilir. Ancak altının hafif piyasa dalgalanmalarından faydalanarak yükselmesi ile piyasa çalkantıları sırasında değer kaybetmesi arasında ince bir çizgi söz konusudur. Bu nedenle yatırımcılar, altın fiyatlarını değerlendirirken faiz, arz-talep dengesi, enflasyon ve diğer makroekonomik faktörleri de dikkate almalıdır. 

Merkez Bankası Kararları

Altın fiyatlarını etkileyen unsurlardan biri de merkez bankalarının aldığı kararlardır. Ekonomistlere göre döviz rezervlerinin yüksek olduğu ve ekonominin güçlendiği dönemlerde merkez bankaları, ellerinde bulunan altın miktarını azaltma eğilimindedir.

Ekonomilerin canlanma sürecinde merkez bankaları varlıklarını pasif durumda tutmak istemeyebilir. Bu dönemlerde altın pozisyonlarını azaltma eğilimine girebilirler. Bu durum, altın fiyatlarının düşmesine neden olabilecek bir faktör olarak görülür. Ancak merkez bankaları, genellikle piyasayı aşırı derecede etkilemekten kaçınmak adına altın satışlarını koordineli bir şekilde yönetmeye çalışır.

Merkez bankalarının altınla ilgili kararları, piyasalarda önemli bir denge unsurudur. Bu kararlar, genellikle altın fiyatlarında dalgalanmalara sebep olabilir. Bu nedenle yatırımcılar, merkez bankalarının altın rezervleri ile ilgili açıklamalarını yakından takip ederek altın fiyatlarının gelecekteki seyrini daha net bir şekilde değerlendirebilir.